Bladgeritsel

vr 29 sep., 11:57 Kunst en Cultuur

Vanuit diverse geschiedenissen die ik via familieleden van ons moeder hoorde en dan bedoel ik vooral Jet Vermulst, ons moeder haar nicht, geboren en getogen in Stiphout, vraag ik mij al een poos af hoeveel schetsen en tekeningen van Vincent van Gogh er in Stiphout sinds 1885 wel niet gebruikt zijn om de kachel mee aan te steken… Dat klinkt misschien gek in deze tijd, nu werk van Van Gogh zomaar een miljoen opbrengt. Maar in de periode dat de nu wereldberoemde kunstenaar in Nuenen woonde, had men niet zo een hoge dunk van hem. Jet Vermulst vertelde dat haar grootmoeder als zij Van Gogh in Stiphout in de verte zag lopen, uitriep: ‘Dor hedde diejen gek oit Nunen wir!’.

Vincent van Gogh besefte zelf maar al te goed dat hij zich vaak typisch gedroeg. Dat blijkt uit wat hij in brieven aan zijn broer Theo schreef: ‘… Overdag in ’t dagelijks leven zie ik er soms even ongevoelig uit als een wild varken misschien en kan ik mij best begrijpen dat de mensen mij grof vinden…’

Elisabeth Stekelenburg, de grootmoeder van Jet Vermulst, die ook Betske genoemd werd, was getrouwd met Hannes Vermulst, die een bakkerij had in Stiphout. Naast de bakkerij van haar man had Betske een winkeltje en (zoals dat aangeduid werd) een cafeeke. Zoals Jet Vermulst van haar vader hoorde, kwam Vincent van Gogh in dat cafeeke en dronk daar dan, zoals werd overgeleverd, twee borreltjes voor twee cent per stuk. 

In zijn brieven heeft Van Gogh het ook over een ‘oud dorpje hier in de buurt’ en begin juli 1885 schrijft hij dat hij weer ‘figuren’ heeft, doelende op mensen die hij kan tekenen. Vond hij die in het cafeeke bij Betske?

Hendrika, een zus van Hannes Vermulst woonde in de tijd dat Van Gogh in Stiphout kwam, bij haar broer en schoonzus in. Het is aannemelijk dat zij haar schoonzus de herbergierster hielp met het werk en Van Gogh haar in het cafeeke gezien heeft. In ieder geval heeft hij haar geportretteerd, zoals op enkele van zijn werken te zien is. De familietrekken van Vermulst zijn overduidelijk, dat kunt u zelf opmaken uit bijgaande foto’s (Jet de Haas-Vermulst in 2012 en een portret van haar oudtante Hendrika). 

Tot op heden is er niet bijster veel belangstelling vanuit het Van Goghmuseum voor de geschiedenis van Vincent van Gogh in Stiphout. Dat komt wellicht omdat de mensen die vanuit Amsterdam onderzoek doen naar Van Gogh, totaal niet bekend zijn met de Stiphoutse geschiedenissen, laat staan de familie Vermulst? En wellicht zijn, als men de familie Vermulst uit Stiphout van oudsher niet kent, ook de typische familietrekken in de bewuste portretten (die Hendrika Vermulst tonen) niet te herkennen? 

Maar daarom blijft toch de vraag: wie weet heeft de schilder in Stiphout meerdere mensen getekend, net zoals de oudtante van Jet Vermulst? En mogelijk gaf de kunstenaar zijn werk soms weg? Maar wat dachten de mensen uit Stiphout in 1885 daarover? Eenvoudige mensen, zonder veel scholing, in armoede, die hard moesten werken om rond te komen. Wellicht dachten de ‘gelukkigen’: ‘Wat moeten we daarmee?’.

[Wordt vervolgd.]